Εσωκομματική
δημοκρατία; Ούτε στα χαρτιά!
Για
το θέμα της εσωκομματικής δημοκρατίας, έχουν γραφεί αρκετά και σημαντικά όπως η
ανάλυση του Εργατικού Αγώνα για το νέο καταστατικό και πολλά άλλα. Θα προσθέσω
και εγώ κάποιες σκέψεις και κάποιες εμπειρίες από την εφαρμογή της στην
κομματική ζωή.
Πριν
από αυτό πρέπει να τονιστεί το αυτονόητο: η εσωκομματική δημοκρατία είναι
απαραίτητη για την διαπαιδαγώγηση και την εκπαίδευση των μελών του κόμματος
έτσι ώστε να αισθάνονται πρωταγωνιστές στο δικό τους κόμμα που παλεύει για την
απελευθέρωση της εργατικής τάξης και του ανθρώπου. Αυτό δεν μπορεί να γίνει
χωρίς την ουσιαστική δημοκρατική συμμετοχή των μελών του.
Ο
συγκεντρωτισμός για τον Λένιν δεν σημαίνει εμπόδιο στην ανάπτυξη πρωτοβουλιών
και της ανεξαρτησίας των μελών του κόμματος και πειθαρχία για τον Λένιν δεν
σημαίνει “κρύβουμε τις διαφορές που υπάρχουν στο κόμμα αλλά αντίθετα τις
βάζουμε άφοβα για συζήτηση”.
Συμβαίνει
όμως αυτό στην κομματική ζωή; Υλοποιείται δηλαδή η λενιστική έννοια της
εσωκομματικής δημοκρατίας και του συγκεντρωτισμού; Σαφώς όχι.
Πρώτα-πρώτα,
κάθε άποψη ή κριτική που διατυπώνεται προφορικά ή γραπτά χαρακτηρίζεται «εύκολα
και απλά» ως πολεμική κατά του ΚΚΕ. Η ηγεσία βλέπει εχθρούς από παντού: από
μέσα, από έξω. Όσοι εκφράζουν προβληματισμούς ονοματίζονται «όργανα του ταξικού
εχθρού» που θέλουν να πλήξουν και να εξαφανίσουν το κόμμα της εργατικής τάξης
που προβάλλει απειλητικά για το σύστημα.
Δεν
αναγνωρίζεται καμμιά ανησυχία για τον τρόπο λειτουργίας του κόμματος. Ενός
κόμματος που έπρεπε να αποτελεί φωτεινό παράδειγμα πραγματικής δημοκρατίας και
συντροφικών σχέσεων με κοινό όραμα την κατάργηση εκμετάλλευσης ανθρώπου από
άνθρωπο. Σε ένα κόμμα που δεν θα είχαν θέση οι μηχανισμοί ή οι διαδικασίες που
βάζουν στην άλλη όχθη όποιους προβληματίζονται και ανησυχούν. Ούτε κείνες που
θεωρούν «υπερασπιστές του κόμματος» αυτούς που έχουν συμφωνήσει πριν ακόμα
ακούσουν την εισήγηση, τις θέσεις ή τις προτάσεις και είναι οι ίδιοι που
προηγούμενα είχαν και πάλι συμφωνήσει σε εκ διαμέτρου αντίθετη εισήγηση.
Η
κινδυνολογία ότι «παραμονεύει ο εχθρός» -εσωτερικός ή εξωτερικός- είναι στην
ημερήσια διάταξη. Στόχος η καλλιέργεια μιας ιδιότυπης ψυχολογίας
και ενίσχυσης των αντανακλαστικών αυτοσυντήρησης και επαγρύπνησης
μπροστά στον κίνδυνο να χτυπηθεί το κόμμα ή να υποχρεωθεί να αλλάξει πολιτική.
Η
ελεύθερη έκφραση γνώμης περιορίζεται στα διαδικαστικά και επιτρέπονται
διαφωνίες σχετικά με… το πρόγραμμα εξορμήσεων και άλλων πρακτικών θεμάτων.
Όμως, η αμφισβήτηση της ορθότητας της γραμμής ή της «σοφίας» των καθοδηγητικών
οργάνων δημιουργεί υποψίες για «οπορτουνιστικές» λογικές. Τότε ακολουθείται η
διαδικασία της στόχευσης μέχρι της οριστικής περιθωριοποίησης, αν στο μεταξύ
δεν έχει προκύψει συμμόρφωση.
Τα
καθοδηγητικά όργανα, από το γραφείο των ΚΟΒ μέχρι το πολιτικό γραφείο, έχουν
αποφασιστεί πριν τις εκλογικές διαδικασίες, στις οποίες καλείται το όργανο να
ψηφίσει την πρόταση και συνήθως ψηφίζεται ατόφια γιατί η μη ψήφισή της
ερμηνεύεται ως «έλλειψη εμπιστοσύνης» στην καθοδήγηση και οι λίγοι τολμηροί
χάνονται μπροστά στους πολλούς που δεν θέλουν να μπουν σε περιπέτειες.
Ωστόσο,
για την εκλογή αντιπροσώπων στο συνέδριο, υπάρχουν και άλλα «φίλτρα» όπως οι
συνδιασκέψεις. Εκεί είναι πολύ δύσκολο να προταθεί κάποιος που δεν έχει δείξει
στοιχεία πλήρους συμμόρφωσης με την εκάστοτε γραμμή.
Με
την μέθοδο αυτή εκλέγεται η ΚΕ και μετά το Πολιτικό Γραφείο, όπως ακριβώς είχαν
προαποφασιστεί. Δηλαδή μοιράζονται τα διάφορα πόστα από πριν και ακολουθούν οι
δήθεν δημοκρατικές εκλογικές διαδικασίες, στις οποίες καλούνται τα κομματικά
μέλη “ελεύθερα” να ψηφίσουν την πρόταση του καθοδηγητικού οργάνου. Με τον ίδιο
τρόπο περνάνε και οι υποψηφιότητες για τα μαζικά όργανα, τη βουλή κλπ. Μερικές
φορές δεν τις βάζουν ούτε σ’ αυτή την τυπική διαδικασία, όπως έγινε σε κάποιες
περιοχές στις τελευταίες εθνικές εκλογές. Θα μπορούσαν να αναφερθούν και άλλα
πολλά παραδείγματα.
Στο
σημείο αυτό τίθενται πολλά ερωτήματα: “Αυτό το κόμμα θέλουμε;”, “Ποιους σκοπούς
εξυπηρετεί αυτός ο τρόπος λειτουργίας;”
Απάντηση
υπάρχει: “Τους σκοπούς του μηχανισμού”.
Ισχυρό
εργαλείο του μηχανισμού, είναι το νέο καταστατικό. Για το θέμα αυτό ο Εργατικός
Αγώνας λέει: «Το νέο καταστατικό του ΚΚΕ που προέκυψε από το 19ο Συνέδριο
επιφέρει ριζικές αλλαγές στον ίδιο τον χαρακτήρα του κόμματος, αφού αφαιρούνται
σημαντικά στοιχεία στην φυσιογνωμία του, όπως αυτή ήταν προσδιορισμένη στο
ισχύον καταστατικό που ενέκρινε το 15ο Συνέδριο και νομιμοποιεί όλες τις
παραβιάσεις του καταστατικού αυτού που έγιναν όλα αυτά τα χρόνια από την
ηγετική ομάδα. Εξαφανίζει την διαλεκτική σχέση ηγεσίας- βάσης. Ενισχύει σε
ακραίο βαθμό τις εξουσίες της ηγεσίας. Περιορίζει στον ελάχιστον βαθμό- αν δεν
εξαφανίζει- τον έλεγχο της κομματικής βάσης πάνω στην ηγεσία καθιστώντας τον
εντελώς τυπικό ζήτημα. Ευνουχίζει εντελώς την εσωκομματική δημοκρατία και διογκώνει
στο μέγιστο τον συγκεντρωτισμό με αποτέλεσμα να μην υπάρχει η ηγεσία για το
κόμμα αλλά το κόμμα για την ηγεσία».
Όμως
και το καταστατικό να είναι δημοκρατικό, η εσωκομματική δημοκρατία δεν μπορεί
να διασφαλιστεί μόνο από αυτό ή από το σύνολο των οργανωτικών λειτουργιών,
χωρίς να σημαίνει ότι δεν είναι αναγκαία και αυτά, αλλά είναι αναγκαία επίσης η
ανάπτυξη και η διατήρηση μιας δημοκρατικής λειτουργίας που βασίζεται στην
ειλικρινή και ανοιχτή συζήτηση στην οποία τα μέλη του κόμματος ενθαρρύνονται να
διατυπώνουν τις σκέψεις τους.
Ευθύνες
υπάρχουν, έστω και περιορισμένης κλίμακας και στη στάση εκείνων των κομματικών
μελών που αντιμετωπίζουν το θέμα του περιορισμού της εσωκομματικής δημοκρατίας
με παθητικότητα. Η παθητικότητα της βάσης είναι σχεδόν βέβαιο ότι βοηθάει την
ηγεσία να αποκτά τη συνήθεια να καθοδηγεί χωρίς αμφισβητήσεις.
Κλείνω
με απόσπασμα από τον Λένιν για το θέμα αυτό:
«Ενότητα
στη δράση, ελευθερία στη συζήτηση και την κριτική. Μόνο μια τέτοια πειθαρχία
είναι αντάξια του δημοκρατικού κόμματος της πρωτοπορίας της τάξης». Και σε
άλλο σημείο το «προλεταριάτο δεν αναγνωρίζει την ενότητα στη δράση χωρίς την
ελεύθερη συζήτηση και κριτική».
