Μοιρολόι για το
Γεφύρι της Πλάκας
Η γιαγιά μου, η
Ρήνα, πάντα μοιρολογούσε για τα δυο αδέλφια της - τον Αποστόλη και το 'Λια -
μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας (ΔΣΕ) - που σκοτώθηκαν στο Γράμμο,
χωρίς να μάθει ποτέ πού τάφηκαν. Αργότερα στα μοιρολόγια προστέθηκε κι ο καημός
για τον ξενιτεμένο γιο της - το Θόδωρο - στη Γερμανία.
Ο θείος στην πρώτη άδεια τής έφερε και το θλιβερό μαντάτο: Τ' αδέρφια της
σκοτώθηκαν το 1949, όπως έμαθε μέσω του ραδιοφωνικού σταθμού της Βουδαπέστης.
Εσκουξε η γριά, παρά τη χαρά που της έδωσε η, μετά από πολλά χρόνια, συνάντηση
με το γιο της. Και συνέχισε τα μοιρολόγια στο γνέσιμο της ρόκας, στο
ξεφλούδισμα και στο ξεσπόριασμα του καλαμποκιού.
Καμιά φορά τραγουδούσε και χαρωπά: «Φουστανέλα με γαζί/ Κώστα Μπέκας τη
φορεί»
-- Και ποιος ήταν αυτός ο Κώστας Μπέκας, που του 'βγαλαν και τραγούδι; ρωτούσα.
-- Πρωτομάστορας παιδί μου, που 'κτισε το γιοφύρι της Πλάκας.
Εκεί σταμάτησε και η ιστορική περιέργεια ενός παιδιού που πήγαινε στο
δημοτικό σχολείο στα Ρετσιανά της Αρτας. Ηταν ένα απομονωμένο χωριό, χωρίς
αυτοκινητόδρομο και ηλεκτρικό φως, που «για να βρεθείς εκεί πρέπει να 'σαι ή
τρελός ή δημοσιογράφος», όπως έγραψε το περιοδικό «Ταχυδρόμος» (6 Νοέμβρη
1975).
Το μονότοξο γεφύρι της Πλάκας, πάνω απ' τον ποταμό Αραχθο, το Ουράνιο Τόξο
των Τζουμέρκων, όπως το αποκάλεσαν, το αντίκρισα - για πρώτη και τελευταία φορά
- τον Απρίλη του 1990. Τότε ως δημοσιογράφος του «Ριζοσπάστη», επισκέφτηκα το
χωριό Κτιστάδες στα Τζουμέρκα για να συναντήσω τον πρώτο ψυχικά άρρωστο που
βγήκε απ' το ψυχιατρείο της Λέρου. Μετά από πολύχρονη και επίπονη προσπάθεια
των επιστημόνων κατάφερε ν' αφήσει πίσω του το άσυλο και να επιστρέψει στο
χωριό του. (Η ιστορία είναι καταγεγραμμένη στο «Ριζοσπάστη» της 6.5.1990).
Είχα μάθει πια και την ιστορία της Πλάκας: Οτι είναι συνδεδεμένη με
σημαντικά ιστορικά γεγονότα στον αγώνα κατά των Τούρκων. Ιδιαίτερα γνωστή όμως
έγινε η Πλάκα απ' τη σύσκεψη το Φλεβάρη του 1944, όπου υπογράφτηκε (29.2.1944)
η ομώνυμη συμφωνία. Οσοι συμμετείχαν δέχτηκαν «την πρόταση του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ
περί τελειωτικής καταπαύσεως των εχθροπραξιών μεταξύ των δυνάμεων ΕΛΑΣ - ΕΔΕΣ»,
με σκοπό «την ολοκληρωτική και απερίσπαστον διεξαγωγή του Εθνικού Αγώνος
εναντίον των κατακτητών και των οργάνων τους, τη συμβολή εις την επιτυχία του
Συμμαχικού Αγώνος, την απελευθέρωση της Ελλάδος και την κατοχύρωση των λαϊκών
ελευθεριών...».
Κι ύστερα έμαθα και την ιστορία των κιοπρουλήδων: «Κιοπρού»
στα τούρκικα σημαίνει γέφυρα και κιοπρουλήδες ονομάστηκαν οι γεφυράδες.
Ενας ξακουστός κιοπρουλής ήταν κι ο Κώστας Μπέκας απ' την Πράμαντα, που
έκτισε το γεφύρι της Πλάκας.
Φαίνεται πως ο θαυμασμός του κόσμου για τον πρωτομάστορα Κώστα Μπέκα
εκφράστηκε με αυτούς τους στίχους που τραγουδούσε η γιαγιά μου. «Φουστανέλα
με γαζί φορούσαν οι άρχοντες», άκουσα μια φορά τον πατέρα να λέει σε μια
ομήγυρη. Μάλλον, λοιπόν, ο κόσμος της περιοχής θα έκανε παραλλαγή στο δημοτικό
τραγούδι «Φουστανέλα με γαζί», δυο στίχοι του οποίου λένε: «Τη
φουστανέλα τη φορεί/ η λεβεντιά η ελληνική».
Οι στίχοι της γιαγιάς αποτυπώθηκαν στο υποσυνείδητό μου, για να ανασυρθούν
αργότερα, όταν έμαθα την ιστορία των μαστόρων της Ηπείρου - οι οποίοι είχαν
πλάσει και δικό τους γλωσσάρι, «τα μαστορικά» - για να συνεννοούνται μπροστά
στα αφεντικά και να κάνουν παζάρια, ή να σχολιάζουν, χωρίς να τους
καταλαβαίνουν.
Στο σημείο του Αραχθου, όπου χτίστηκε το γεφύρι της Πλάκας, υπήρχε μια
παλιά γέφυρα, η οποία καταστράφηκε το 1860. Το 1863 ξαναχτίστηκε από την αρχή
από το μάστορα Γιωργή από την Κόνιτσα. Η γέφυρα αυτή γκρεμίστηκε σχεδόν τη μέρα
των εγκαινίων της. Μετά οι Τζουμερκιώτες έφεραν τον Κώστα Μπέκα και το γεφύρι
κτίστηκε ξανά. Παραδόθηκε το Σεπτέμβρη του 1866, ενώνοντας τους νομούς
Ιωαννίνων και Αρτας. Είχε άνοιγμα καμάρας 40 μέτρα, ύψος 19 μέτρα και με
άνοιγμα στην κορυφή 3,2 μέτρα.Μεταξύ του 1881-92 ο Αραχθος ήταν το σύνορο
Ελλάδας και Τουρκίας και σε μικρή απόσταση, στο γεφύρι της Πλάκας, υπήρχε
φυλάκιο του ελληνικού στρατού, χάνι και υποτελωνείο. Το υπουργείο Πολιτισμού
είχε ανακηρύξει το γεφύρι «διατηρητέο μνημείο χρήζον ιδιαιτέρας προστασίας»
(ΦΕΚ 162/Β/2.3.1971 και ΦΕΚ 621/Β/22.8.1972).
Το Δεκέμβρη του 2000 ο Σπύρος Ι. Μαντάς - που μελέτησε 1.200 γεφύρια
στην Ηπειρο και αλλού - έγραψε στο περιοδικό «Πύρρος» ότι «αφήσανε το
γιοφύρι να πέφτει», δημοσιεύοντας και φωτογραφίες με το γκρεμισμένο κομμάτι
του γεφυριού. Εκείνη την περίοδο υπήρξε ακόμα μια απειλή: Η ΔΕΗ ήθελε να
φτιάξει ένα φράγμα και για να πετύχει τα σχέδιά της κάποιοι έταζαν μέχρι και
...μεταφορά του Γεφυριού. Ο «Ριζοσπάστης» στις 11.2.2001 αφιέρωσε μια σελίδα με
τον τίτλο: «Το Γεφύρι της Πλάκας "βουλιάζει" στην αδιαφορία και
την εγκατάλειψη».
«Το Γεφύρι της Πλάκας δε βουλιάζει σήμερα στη λίμνη της ΔΕΗ, αλλά στην
εγκατάλειψη και την αδιαφορία που επιβλήθηκε άνωθεν, θαρρείς εκδικητικά. Η
κατάρρευση είναι πλέον ζήτημα χρόνου!» έγραψε προφητικά ο Σπύρος Μαντάς.
Στην περίοδο της Κατοχής, οι Γερμανοί το βομβάρδισαν το γεφύρι στο κέντρο,
αλλά άντεξε. Δεν άντεξε στην αδιαφορία και την εγκατάλειψη, όπου προστέθηκε η
ορμή του Αραχθου απ' τις πλημμύρες. Την 1η Φλεβάρη 2015 τα Τζουμέρκα έχασαν το
Ουράνιο Τόξο τους...
Γιώργος ΜΟΥΣΓΑΣ
ΑΡΤΑ
Πρωτοφανείς οι καταστροφές, σε απόγνωση οι κάτοικοι και οι αγρότες
Σε σύσκεψη καλούν σήμερα Κυριακή στις 11
το μεσημέρι στον Ανθότοπο, η Ομοσπονδία Αγροτικών Συλλόγων Ν. Αρτας και το
Εργατικό Κέντρο της πόλης
Πρωτοφανείς
παραμένουν οι καταστροφές που σημειώθηκαν από την κακοκαιρία στην Αρτα, με τους
κατοίκους να είναι ακόμα σε απόγνωση. Η ισχυρή βροχόπτωση και οι κατολισθήσεις
συνέθεσαν ένα σκηνικό καταστροφής που παραπέμπει περισσότερο σε αποτέλεσμα
ισχυρότατης σεισμικής δόνησης παρά σε πλημμυρικά φαινόμενα. Σε απόγνωση είναι
και οι αγρότες που είδαν τον κάμπο της Αρτας να μετατρέπεται σε μια απέραντη
λίμνη. Τώρα περιμένουν να υποχωρήσει η στάθμη των νερών, προκειμένου να δουν το
μέγεθος της καταστροφής στις καλλιέργειές τους.
Το μένος των νερών και των κατολισθήσεων έπληξε κυρίως τα χωριά Ανθότοπος,
Αγ. Παρασκευή, Κολομόδια, Ακροποταμιά, Λουτρότοπος, Παχυκάλαμος, Κεραμάτες,
Γλυκόριζο, Λιμίνη καθώς επίσης και την περιοχή προς Κομπότι. Τα ζώα παραμένουν
μέσα στα νερά πνιγμένα, κάθε λογής μονάδες είναι πλημμυρισμένες, σπίτια έχουν
αποκλειστεί και το γεφύρι στο Κομπότι είναι έτοιμο να πέσει.
Μεγάλη ήταν και η ευθύνη της ΔΕΗ για την καθυστέρηση στο άνοιγμα του
φράγματος Πουρναρίου, προκειμένου να γίνει εκτόνωση και διοχέτευση της μεγάλης
ποσότητας νερού που είχε συσσωρευτεί, προς τον Αραχθο ποταμό. Ετσι, πλημμύρισαν
υπόγεια σπιτιών, χωράφια, αγροτικές καλλιέργειες, κτηνοτροφικές μονάδες, αρκετά
χωριά παρέμειναν χωρίς ρεύμα και στην εθνική οδό Ιωαννίνων - Αρτας υποχώρησε το
οδόστρωμα στο ύψος του Τερόβου.
Από την πρώτη στιγμή, στην πόλη και τον κάμπο της Αρτας βρέθηκε κλιμάκιο
του ΚΚΕ, με επικεφαλής τον βουλευτή Νίκο Μωραΐτη, που σε δηλώσεις σε
τοπικά ΜΜΕ, αναφέρθηκε στην πλήρη και μακροχρόνια έλλειψη έργων αντιπλημμυρικής
προστασίας, τις τεράστιες ευθύνες της ΔΕΗ, που στο όνομα του κέρδους δεν
προχώρησε στη σταδιακή εκτόνωση του φράγματος, με αποτέλεσμα η βίαιη και
απότομη εκτόνωσή του να προκαλέσει τις καταστροφές. Τόνισε ότι αυτό είναι το
αποτέλεσμα των πολιτικών του καπιταλιστικού τρόπου ανάπτυξης που μπροστά στη
λογική του κέρδους αφήνει να καταστραφούν ο παραγωγικός ιστός, αλλά και ιστορικά
μνημεία, όπως το γεφύρι της Πλάκας, που ουσιαστικά είχε αφεθεί στην
εγκατάλειψη.
Για όλα τα παραπάνω, η Ομοσπονδία Αγροτικών Συλλόγων Ν. Αρτας (ΟΑΣΝΑ) με
το Εργατικό Κέντρο Αρτας προχωρούν σήμερα Κυριακή στις 11 το μεσημέρι στον
Ανθότοπο σε κοινή σύσκεψη, ώστε να απαιτηθούν άμεσα μέτρα αποκατάστασης και
πλήρης αποζημίωση όσων επλήγησαν.
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟΙ
ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΗΠΕΙΡΟΥ ΤΟΥ ΚΚΕ
Αμεση σύγκληση του Συμβουλίου για τις καταστροφές
Αμεση σύγκληση του Περιφερειακού
Συμβουλίου Ηπείρου, ώστε να εξεταστούν οι τεράστιες καταστροφές που προκλήθηκαν
από τις πλημμύρες και να υλοποιηθούν έργα αντιπλημμυρικής προστασίας, έχουν
ζητήσει από τον πρόεδρο του Συμβουλίου οι περιφερειακοί σύμβουλοι του ΚΚΕ με τη
«Λαϊκή Συσπείρωση» Ολγα Τσουμάνη, Κώστας Κωτσαντής και Βασίλης
Ζιώβας.
Στο κείμενο που
επέδωσαν στον πρόεδρο, τονίζεται πως έχουν σημειωθεί καταστροφές σε όλες τις
περιοχές της Ηπείρου αλλά και στην Αιτωλοακαρνανία, σε καλλιέργειες,
κτηνοτροφικές και πτηνοτροφικές μονάδες, σε σπίτια και ολόκληρα χωριά, στο 60%
του οδικού δικτύου, στο γνωστό γεφύρι της Πλάκας στα Τζουμέρκα και αλλού, που
σχετίζονται με την υπερχείλιση ποταμών όπως ο Καλαμάς, ο Αχέροντας, ο Λούρος.
Οι σύμβουλοι
του ΚΚΕ υπογραμμίζουν πως «οι σύγχρονες δυνατότητες της τεχνικής και της
επιστήμης επιτρέπουν την έγκαιρη πρόβλεψη τέτοιων φαινομένων, επιτρέπουν τη
λήψη κατάλληλων μέτρων πρόληψης πλημμυρικών φαινομένων, την εκπόνηση σχεδίων
αντιμετώπισής τους. Είναι πασίγνωστο πως και στην περιοχή μας κατάλληλα
αντιπλημμυρικά έργα θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τέτοια φαινόμενα και η
"Λαϊκή Συσπείρωση" τα είχε ζητήσει και με ολοκληρωμένη εισήγηση στο
Περιφερειακό Συμβούλιο και επανειλημμένα σε συνεδριάσεις του ΠΣ, ειδικά όταν
συζητιούνταν Προγράμματα Δημοσίων Επενδύσεων».
Ο λόγος για τη
μη υλοποίηση των αναγκαίων αντιπλημμυρικών έργων είναι «γιατί το κέρδος των
κατασκευαστικών μονοπωλιακών ομίλων εξυπηρετείται περισσότερο σε άλλους τομείς.
Το ΕΣΠΑ και η συνέχειά του το Σύμφωνο Εταιρικής Σχέσης (ΣΕΣ) δεν περιλαμβάνουν
τα αναγκαία έργα προστασίας γιατί δεν οδηγούν σε ικανοποιητική κερδοφορία για
τα μονοπώλια. Η εμπορευματοποίηση της γης δεν επιτρέπει τη γρήγορη και φθηνή
υλοποίηση των σχετικών έργων. Η καταστροφή των δασών για να προχωρήσει η
αξιοποίησή τους από τους ομίλους, για να εγκατασταθούν αιολικά πάρκα και για
άλλες δραστηριότητες πολλαπλασιάζει τα πλημμυρικά φαινόμενα, αφού χάνεται η
δυνατότητα κράτησης των υδάτων».
Στέκονται
επίσης στο ότι τα κατασκευαστικά έργα γίνονται με γνώμονα το κέρδος των
κατασκευαστικών ομίλων και έτσι «δεν λαμβάνονται όλα τα αναγκαία μέτρα ανάσχεσης
και ακύρωσης των επιπτώσεών τους στις περιοχές στις οποίες όλα αυτά τα χρόνια
δεν έκαναν τίποτα άλλο παρά να καταστρέφουν τη φυσική γεωμορφολογία των νομών
(καταστρέφοντας αναχώματα, μη διευθετώντας την κοίτη του Αραχθου,
καταστρέφοντας τις φυσικές διεξόδους του νερού προς τη θάλασσα), υπηρετώντας τα
κέρδη των μεγαλοκατασκευαστικών εταιρειών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η διάνοιξη
δρόμου πάνω στο ανάχωμα που υπήρχε παράλληλα στην κοίτη του Αραχθου, οι
προσχώσεις στην κοίτη του καθώς επίσης η άναρχη οικιστική δόμηση κοντά στην
κοίτη του Αραχθου και του Αχέροντα».
Οι εκλεγμένοι
με τη «Λαϊκή Συσπείρωση» κομμουνιστές περιφερειακοί σύμβουλοι στην Ηπειρο
καλούν το λαό να απαιτήσει άμεση και πλήρη αποζημίωση και υλοποίηση των
αναγκαίων μέτρων αντιπλημμυρικής προστασίας, τους καλούν να οργανωθούν στα
σωματεία, στους συλλόγους, στις Λαϊκές Επιτροπές, «να διεκδικήσουμε την
προστασία της ζωής μας από την πολιτική που και χθες και σήμερα υπηρετεί τα
κέρδη των μεγαλοεπιχειρηματιών».
